zamin

کامبرین :

همان طور که می دانیم با پیدا شدن فسیل های پالئوزوئویک در بخش بالایی سازند سلطانیه حد زیرین کامبرین در میان سازند سلطانیه قرار داده شد و سازند های باروت و زاگون را که قبلاَ به اینفراکامبرین نسبت می دادند به عناون قدیمی ترین سازندهای پرکامبرین ایران معرفی شده اند بنابراین واحد شیلی در بلای بخش دولومیت زیرین متعلق به اینفراکامبرین و بخش شیلی چپقلو و دولومیت فوقانی به کامبرین زیرین تعلق دارد .

1- در البرز :

سازند باروت :

نام آن از دهکده باروت آغاجی در شمال کوه های سلطانیه گرفته شده است و از نظر سنگ شناسی از شیل های رسی – سیلتی و ماسه ای دانه ریز و ماسه سنگ های میکا دار به رنگ بنفش , خاکستری تا ارغوانی به ضخامت 714 متر تشکیل شده است و در آن میان لایه هایی از آهک و دولومیت استرماتولیت و از کامبرین زیرین نیز وجود دارد سازند باروت با مرز تدریجی در روی سازند سلطانیه قرار دارد و بالای آن شیل های سازند زاگون به صورت هم شیب واقع شده اند .این سازند در بخش وسیعی از البرز مرکزی و زاگرس مرتفع بیرون زدگی دارد ولی ضشخامت آن در نقاط مختلف متفاوت است .

سازند زاگون :

نام آن از دهکده و دره زاگون در شمال فشم گرفته شده و از شیل های سیلتی تا ماسه ای دانه ریز و ماسه سنگ میکا دار فاقد فسیل تشکیل شده است در زیر آن سازند باروت و بر روی آن سازند لالون به سن کامبرین زیرین قرار دارد . این سازند در قسمت های مهمی از شمال غرب , شمال , مرکز و شرق ایران گسترش دارد و همه جا با ماسه سنگ لالون همراه است . لازم به ذکر است که به عقیده بعضی از محققین رسوبات سازندهای اینفراکامبرین (بایندر , سلطانیه بخصوص باروت و زاگون جزء رسوبات کامبرین از پالئوزوئیک است ) از سری رخساره های تبخیری آتشفشانی اینفراکامبرین می توان به سازندهای زیر اشاره نمود :

سازند لالون :

سطح مقطع ان در البرز مرکزیانتخاب شده در دره جاجرود و ضخامت آن 582 متر و عمدتاَ ماسه سنگآرکوزی قرمز تا گلی رنگ با سیمان سیلیسی تشکیل شده و میان لایه هایی از شیل و ماسه سنگ قرمز در آن دیده می شود بخش فوقانی آن حدود 50 متر ضخامت دارد و از کوارتزیت سفید رنگ تشکیل شده لایه کلیدی مناسبی برای تشخیص این سازند است .

این همان کوارتزیت راسی است اصولاَ از قاعده از میزان فلدسپات کاسته و بر میزان سیلیس افزوده می شود تنها فسیلی که از این سازند پیدا شده در داخل شیل های زیر کوارتزیت راسی و گونه از تریلوبیت به نام ردلیشیا که مشخص کامبرین زیرین است .

به نظر می رسد که این سازند از تخریب سنگ های آذرین اسید و دگرگونی های قدیمی ایران که در این زمان در معرض هوازدگی و فرسایش بوده به وجود آمدند زیرا در داخل آنها علاوه بر کوارتز و فلدسپات میکا , گاهی گرونا و آپاتیت و زیرکن , روتیل تورمالین , متبلور نیز یافت می شود در ضمن با توجه به گرد شدگی و تا اندازه ای جور شدگی دانه های ماسه  می توان آنها را رسوبات ساحلی دانست که تا مدتها در معرض برخورد جریان و امواج دریا قرار داشته است . در ضمن وجود چینه بندی متقاطع در بعضی موارد ممکن است حاکی از منشا بادی بخشی از آن باشد .

سازند لالون در پهنه وسیعی از کشور ما با ضخامت متفاوت دیده می شود و تا پاکستان (بالای سری نمک دار اینفرا کامبرین ) در ترکیه , عربستان , اردن و حتی مصر نیز که تمامآ متنعلق به کامبرین پیشین است ذکر شده است . در شمال کرمان اندازه آن دانه درشت حتی کنگلومرایی و شخامت آن نیز بیشتر است که به آن ماسه سنگ یا سری داهو می گویند .

سطح تماس سازند لالون با زاگون تدریجی است و سطح فوقانی آن با دولومیت بخش 1 میلا هم شیب است .

سازند سورگاه :

مقطع نمونه آن در کوه سورگاه واقع در منتهی الیه شمال غرب کبیر کوه در ایلام انتخاب شده و اساسا شامل شیل های پیریت دار خاکستری رنگ و آهک نازک لایه زرد رنگ است عمدتا در لرستان دیده می شود وسن آن تورونین- سانتونین است.

سازند ایلام :

مقطع نمونه این سازند در همان مقطع سورگاه است و  شامل دو رخساره متفاوت است رخساره های عمیق آن شامل آهک های رسی دانه ریز خاکستری رنگ همراه با لایه های نازک شیل سیاه رنگ  که در همین محل مقطع نمونه یافت می شود . و رخساره های کم عمق آن شامل آهک های قلوه ای است سن هر دو رخساره این سازند سانتونین تا کامپانین است .

سازند گورپی :

این سازند با یک دگرشیبی فرسایشی بر روی سازند ایلام قرار می گیرد  و لیتولوژی آن شامل مارن های تیره و کمی آهک مارنی است به ضخامت 350 متر در ناحیه خوزستان است .و  سن آن کامپانین – مآستریشتین است .

سازند تاربور :

مقطع نمونه آن در کوه گدون و شمال دهکده تاربور قرار دارد و از آهک های توده ای صدف دار و انیدریت تشکیل شده است .در محل مقطع با سازند گورپی حالت بین انگشتی دارد در هر حال به وسیله سازند ساچون پوشیده می شود .سن آن کامپانین تا مآستریشتین است

 

 

دوران مزوزوئیک :

 

دوران مزوزوئیک را باید دوران مهمترین تحولات زمین شناسی ایران به شمار آورد زیرا در طی 165 میلیون سالی که این دوران به طول انجامید حوادث مهمی در کشور ما رخ داد  که به اختصار عبارتند از :

 

 

1- کوهزایی مهمی که به نام های سیمرین پیشین , سیمرین پسین و لارامین در ایران به وقوع پیوست موجب چین خوردگی ها , دگر شیبی ها و دگرگونی و ماگماتیسم قابل توجهی در ایران شد

2- اتصال ایران به خشکی اورازیا که در تریاس میانی اتفاق افتاد.

3- تشکیل حوزه های رسوبی کپه داغ و زاگرس و گسترش آنها

4- تشکیل حوزه های ذغال سنگی ایران در آب و هوای گرم و مرطوب این دوران .

 

.